سبک های فرزندپروری | انواع مختلف سبک‌های فرزند پروری
سبک‌های فرزندپروری نوع رابطه والد و کودک را مد نظر قرار می‌دهند. یک وجه جالب درباره والدگری این است که والدین با سبک‌های فرزندپروری مخصوص به خود می‌توانند تغییرات زیادی در فرزندان خود ایجاد نمایند. محققان با تلاش بر یافتن ویژگی‌های مشترک تربیت والدین چهار سبک فرزندپروری را شناسای کرده‌اند. اما لازم است بدانید هر والدی با فرزند خود رابطه‌ای منحصر به فرد دارد. در این مقاله به شباهت‌هایی که بین سبک‌های فرزندپروری در خانواده‌ها وجود دارد اشاره کرده‌ایم. شما می‌توانید با مطالعه این مقاله سبک فرزندپروری خود را شناسایی کرده و در اصلاح آن برای تربیت فرزندانی شاد، مسئول و مولد در جامعه بر آیید.
سبک فرزندپروری
سبک‌های فرزندپروری در واقع به ترکیب استراتژی‌هایی که برای رشد فرزند خود اتخاذ کرده‌اید اشاره دارد. در ادامه به انواع سبک‌های فرزند پروری اشاره خواهیم کرد. هر کدام از این سبک‌ها در چهار زمینه‌ی نظم، ارتباط، انتظارات و بیان احساسات و عواطف با هم متفاوت هستند. پژوهشگران چهار نوع سبک فرزندپروری را به صورت زیر نام گذاری کرده‌اند:
1. سبک مستبدانه: دارای کنترل بالا و محبت کم
2. سبک سهل گیرانه: دارای کنترل کم و محبت زیاد
3. سبک طردکننده: دارای کنترل کم و محبت کم
4. سبک مقتدرانه: دارای کنترل زیاد و محبت زیاد
سبک مستبدانه
والدین دارای سبک مستبد برای انضباط ارزش خیلی زیادی قائلند. قوانین سخت گیرانه‌ای وضع می‌کنند و سعی می‌کنند کنترل خیلی بالایی بر کودک داشته باشند. در عوض این والدین اهمیت کمتری به احساسات و هیجانات کودک می‌دهند صمیمیت عاطفی کمتری با کودک ایجاد می‌کنند. والدین مستبد باور دارند کودکان باید از همه قوانین بدون استثنا و بی چون و چرا اطاعت کنند. این گروه والدین عموما خیلی توضیح منطقی در مورد تربیت خود به کودک نمی‌دهند.
برای مثال در جواب توضیح خواستن کودکان می‌گویند چون من می‌گویم. در این سبک والدین خیلی اهل گفتگو کردن منطقی با کودک نیستند. تمرکز آن‌ها بیشتر بر اطاعت کردن است. والدین مستبد معمولا به کوکان اجازه نمی‌دهند وارد بحث‌ها و چالش‌های حل مسئله شوند. در عوض بیشتر قوانین را وضع می‌کنند و بدون توجه به نظر کودک پیامدهای آن را برای کودک اعمال می‌کنند. والدین دارای سبک مستبدانه از تنبیه و سرزنش کردن در مقابل اشتباهات کودک بیشتر استفاده می‌کنند.
ویژگی‌های سبک فرزندپروری مستبدانه
به طور کلی والدین دارای سبک مستبدانه ویژگی های زیر را دارند:
- سبک انضباطی خشک و اغلب بدون توضیح و صحبت است.
- به کار بردن تنبیه شایع است.
- ارتباط بیشتر یکطرفه و از مادر به کودک است.
- علت قوانین عموما توضیح داده نمی‌شود.
- والدین این سبک معمولا مراقبت و حمایت کمتری دارند.
- انتظارات بالا و بدون انعطاف است.
سبک سهلگیرانه
والدین دارای سبک سهلگیرانه بیشتر اجازه می‌دهند کودک هر کاری دوست دارد انجام دهد و هدایت و جهت دهی کمتری نشان می‌دهند. آن‌ها با کودک خود بیشتر شبیه دوست هستند تا والد. این والدین معمولا خیلی ملایم و بامدارا هستند. آن‌ها عموما دخالت کمتری دارند و تنها وقتی وارد می‌شوند که مشکل جدی پیش آمده است.
این والدین معمولا خیلی بخشنده‌اند، از هر چیز زود می‌گذرند. برای مثال در برخورد با اشتباه کودک از اصطلاحی مثل «بچه است دیگر» استفاده می‌کنند. این والدین معمولا به دلیل دلسوزی پیامدهای رفتاری را خیلی جدی اجرا نمی‌کنند و برای مثال با اصرار یا خواهش کودک سریع امتیاز را به کودک بر می‌گردانند یا محدودیت را برمی دارند.
والدین سهل گیر معمولا بیشتر نقش دوست را برای کودک خود می‌گیرند. آن‌ها به حرف‌های کودک در مورد مشکلاتش گوش می‌دهند اما تلاشی نمی‌کنند انتخاب‌های اشتباه یا رفتار بد کودک را اصلاح کنند. در بسیاری مواقع کودکان در سبک سهلگیرانه دچار افت تحصیلی می‌شوند.
ویژگی‌های سبک فرزندپروری سهلگیرانه
به طور کلی سبک تربیتی سهلگیر دارای ویژگی‌های زیر است:
– سبک تربیتی آن‌ها بر عکس سبک سختگیرانه است. آن‌ها قوانین نمی‌گذارند یا قانون‌های خیلی کمتری دارند.
ارتباط عموما باز است، اما این والدین می‌گذارند کودکان خودشان تصمیم بگیرند، به جای اینکه آن‌ها را هدایت کنند.
این والدین معمولا گرم و مراقبت کننده‌اند.
در این نوع فرزندپروری انتظارات یا وجود ندارد یا در حداقل ممکن است.
سبک فرزندپروری طردکننده
والدین طردکننده درگیری کمی با کودک خود دارند. به عبارتی خیلی کاری به کار کودک خود ندارند. آن‌ها زمان خیلی کمی را با کودک خود می‌گذرانند. این والدین اطلاع کمی نسبت به وضعیت کودکشان دارند. آن‌ها قوانین تربیتی زیادی نمی‌گذارند. کودکان آن‌ها نه تنها هدایت زیادی دریافت نمی‌کنند، بلکه رقبت و توجه زیادی هم نمی‌گیرند. به عبارتی والدین طردکننده انتظار دارند کودکان خودشان بزرگ شوند.
آن‌ها وقت و انرژی زیادی برای رسیدگی به نیازهای کودک نمی‌گذارند. والدین طردکننده ممکن است در مورد کودکشان غفلت کنند، اما بیشتر مواقع این موضوع ناخواسته است. برای مثال مادری که دچار اختلال روانی مثل افسردگی است، یا اعتیاد به مواد مخدر دارد نمی‌تواند به نیازهای عاطفی یا جسمی کودک به طور پایدار رسیدگی کند.
ویژگی‌های سبک طرد کننده
- هیچ سبک تربیتی مشخصی به کار نمی‌رود.
- والد اجازه می‌دهد کودک هر کاری می‌خواهد انجام دهد، بدون آگاهی دادن یا مراقبت کردن.
- ارتباط خیلی محدود است.
- این والدین مراقبت خیلی کمی فراهم می‌کنند.
- انتظارات خیلی کمی از کودک دارند.
- ممکن است والدین دچار افسردگی و یا اعتیاد باشند.
سبک فرزندپروری مقتدرانه
والدین دارای سبک مقتدر، تلاش زیادی برای ایجاد و حفظ یک رابطه مثبت با کودکشان می‌کنند. آن‌ها در تربیت کودک قانون وضع می‌کنند و پیامد عدم رعایت قوانین را اجرا می‌کنند. اما احساسات کودک را در هر موقعیت در نظر می‌گیرند. در سبک مقتدرانه به احساسات کودک توجه و ارزش داده می‌شود، اما این موضوع روشن می‌شود که در نهایت والدین مسئول تربیت هستند.
والدین دارای سبک مقتدرانه، وقت و انرژی زیادی را صرف جلوگیری از مشکل رفتاری پیش از وقوع آن می‌کنند. آن‌ها همچنین از استراتژی‌های مثبت برای تربیت استفاده می‌کنند. برای مثال دلایل قوانین را توضیح می‌دهند و از پاداش و تشویق استفاده می‌کنند.
نشانه‌های سبک مقتدرانه:
به طور کلی سبک مقتدرانه این نشانه‌ها را دارد:
- قوانین مشخص است و دلایل آن توضیح داده می‌شود.
- ارتباط زیاد و مناسب با درک کودک است.
- این والدین مراقبت کننده و حامی هستند.
- انتظارات و اهداف بالا و روشن در خانواده وجود دارد.
تأثیر انواع سبک‌های فرزندپروری بر کودکان
سبک‌های فرزندپروی هر کدام تأثیرات متفاوتی را بر کودک و شکل دهی به شخصیت و رفتار او می‌گذارند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها پرداخته‌ایم. آگاهی از تأثیرات به شما کمک می‌کند تا در انتخاب سبک فرزند پروری تصمیم مناسب‌تری بگیرید.
سبک مستبدانه
کودکان دارای این سبک تربیتی بیشتر از والدین به دلیل ترس و عواقب آن مثل تنبیه یا سرزنش نشدن اطاعت می‌کنند. این گروه کودکان بیشتر در خطر مشکل در حرمت نفس قرار دارند چرا که نظرات آن‌ها عموما بی ارزش شمرده شده است. همچنین پرخاشگری کودکان و کینه جویی از نتایج سبک مستبدانه است. امکان دارد در آینده در حل مساله منطقی مشکل پیدا کنند و بیشتر هیجانی و با پرخاشگری به مسائل واکنش نشان دهند. به دلیل سختگیری والدین این کودکان ممکن است یاد بگیرند برای دوری از تنبیه بیشتر دروغ و پنهان کاری کنند.
سبک سهل گیر
کودکان دارای سبک تربیتی آسان گیر بیشتر امکان دارد مشکلات رفتاری نشان دهند. زیرا از منبع اقتدار و قوانین بهره مند نشده‌اند. همچنین ممکن است عزت نفس پایین تری پیدا کنند. این کودکان ممکن است در کنترل هیجانات و بازداری رفتاری تا حدی دچار مشکل شوند. به دلیل اینکه در کودکی رفتارهایشان کمتر هدایت و کنترل شده است. همچنین امکان دارد مشکلاتی ازقبیل افت تحصیلی، فرار از مدرسه، اضافه وزن را به تدریج نشان دهند.
سبک طردکننده
این سبک تربیتی می‌تواند بیش از هر سبکی آسیب رسان باشد و اثرات طولانی مدتی بر سلامت روان کودک بگذارد. کودکان دارای سبک طردکننده به احتمال زیادی با مسائل در مورد حرمت نفس و خودارزشمندی روبرو می‌شوند. آن‌ها گرایش دارند که عملکرد تحصیلی ضعیفی نشان دهند.
همچنین این گروه کودکان به احتمال بیشتری مشکلات رفتاری و شادکامی کمتری را در زندگی تجربه می‌کنند. افسرده خویی، شخصیت اجتنابی، اعتماد به نفس پایین در آینده این کودکان بیشتر به چشم می‌خورد. کودکی که مدام در محیط خانواده طرد شده دچار ناامیدی و افسردگی می‌شود و همچنین در آینده حالتی از دور گزینی و اجتناب از دیگران را تجربه می‌کند؛ چرا که می‌ترسد دوباره توسط دیگر افراد طرد شود.
سبک مقتدرانه
سبک تربیتی مقتدرانه ارتباط زیادی با سلامت روان و رشد مناسب کودک دارد. بر اساس مطالعات کودکان دارای سبک تربیتی مقتدر، به احتمال بیشتری تبدیل به بزرگسالان مسئول و مستقلی می‌شوند که در بیان احساسات و نظرات خود آزادانه عمل می‌کنند. این کودکان بیشتر گرایش به شادی و موفقیت پیدا می‌کنند. آن‌ها همچنین به احتمال زیاد، در تصمیم گیری و ارزیابی ریسک در زندگی عملکرد موفقیت آمیزتری دارند.
راه‌هایی برای بهبود سبک تربیتی
برای اینکه ارتباط بهتری با کودک داشته و تربیت مقتدرانه‌ای داشته باشید، لازم است تا در این مورد آموزش ببینید.
همچنین رعایت نکات زیر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد:
- تا جایی که می توانید شنونده خوبی برای احساسات و نیازهای کودک باشید.
- کمتر از سرزنش و تنبیه و بیشتر از پاداش و تشویق استفاده کنید.
- در مورد قوانینی که می‌گذارید صریح باشید و دلایل آن را توضیح دهید.
- پیامدهای رفتاری که می‌گذارید را حتما اجرا کنید. اجرا نکردن آن باعث می‌شود کودک روی حرف شما حساب نکند.
- وقت‌هایی را برای تعامل مثبت و بازی با کودک اختصاص دهید.
- رفتارهایی مثل نگاه چشمی، لبخند، نوازش و در آغوش گرفتن کودک را بیشتر کنید.
- در بحث‌ها کودک را شرکت دهید و از او بخواهید نظرات خود را بیان کند.
- در مورد مشکلات اول با کودک صحبت کنید و دلایل او را بپرسید.
گاه والدین نمی‌دانند کدام سبک تربیتی را برای فرزندان خود به کار ببرند. از طرفی تغییر سبک تربیتی با توجه به شرایط خاص هر کودک چالش‌هایی را به همراه دارد. در این زمینه مراجعه به مشاوره کودک جهت آموزش نحوه صحیح تربیت و حل مشکلات رفتاری و ارتباطی کودک شما می‌تواند راهگشا باشد.
